کار در آزمایشگاه شیمی تنها به کار با مواد شیمیایی محدود نمی‌شود. بسیاری از خطرات فیزیکی نیز در این محیط‌ها وجود دارند که می‌توانند سلامت کارکنان را تهدید کنند. از تجهیزات آزمایشگاهی گرفته تا جریان برق و دستگاه‌های خلأ، همگی می‌توانند خطراتی را ایجاد کنند که در صورت بی‌احتیاطی، منجر به حوادث ناگوار شوند. در این مقاله، مهم‌ترین خطرات فیزیکی کار در آزمایشگاه شیمی و راه‌های پیشگیری از آن‌ها را بررسی خواهیم کرد.
خطرات ناشی از ظروف شیشه ای آزمایشگاهی و راه های جلوگیری از آن
ظروف شیشه‌ای از پرکاربردترین تجهیزات آزمایشگاهی هستند، اما در صورت عدم رعایت اصول ایمنی، می‌توانند منجر به بریدگی، ترکیدن و نشت مواد خطرناک شوند.
نکات ایمنی هنگام کار با ظروف شیشه ای:
ظروف شیشه‌ای ترک‌خورده یا لب‌پر را بلافاصله از رده خارج کنید.
ظروف شیشه‌ای شکسته را در کیسه‌های مخصوص زباله‌های خطرناک آزمایشگاهی قرار دهید.
از جارو برای جمع‌آوری شیشه‌های شکسته استفاده نکنید، بلکه از ابزارهای مخصوص مانند انبر یا دستکش مقاوم استفاده نمایید.
ظروفی که تحت فشار یا خلأ قرار می‌گیرند، باید با نوارهای ایمنی پوشانده شوند تا در صورت ترکیدن، خطر آسیب کاهش یابد.
هنگام گرم کردن ظروف شیشه‌ای، تغییرات دمایی ناگهانی ایجاد نکنید تا از شکستن آن‌ها جلوگیری شود.
خطرات ناشی از تجهیزات الکتریکی در آزمایشگاه
جریان برق یکی از اجزای اساسی در بسیاری از آزمایشگاه‌ها است، اما اگر اصول ایمنی رعایت نشود، می‌تواند منجر به برق‌گرفتگی، آتش‌سوزی و سایر حوادث خطرناک شود.
راه‌های پیشگیری از خطرات الکتریکی:
پیش از استفاده، تجهیزات الکتریکی را از نظر سلامت سیم‌ها و دوشاخه بررسی کنید.
در صورت مشاهده سیم‌های فرسوده یا آسیب‌دیده، آن‌ها را تعویض کنید.
برای خارج کردن دوشاخه از پریز، از کشیدن سیم خودداری کنید و همیشه دوشاخه را بگیرید.
روش قطع برق آزمایشگاه را بیاموزید تا در مواقع اضطراری بتوانید جریان برق را متوقف کنید.
از قرار دادن سیم‌های برق در مسیرهای پرتردد خودداری کنید تا از خطرات احتمالی جلوگیری شود.
برای تجهیزات الکترونیکی آزمایشگاهی، از سیم اتصال به زمین استفاده کنید.
هنگام بروز آتش‌سوزی‌های الکتریکی، به‌جای آب از کپسول‌های دی‌اکسید کربن یا مواد شیمیایی خشک استفاده کنید.
خطرات ناشی از دستگاه خلأ و روش های ایمن سازی آن
دستگاه‌های خلأ یکی از مهم‌ترین تجهیزات آزمایشگاهی هستند که در فرآیندهای تحقیقاتی مختلف استفاده می‌شوند. اما ترکیدن ظروف شیشه‌ای در اثر اختلاف فشار بین داخل دستگاه و محیط آزمایشگاه، می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی شود.
راه‌های پیشگیری از حوادث ناشی از کار با دستگاه خلأ:
پیش از استفاده، ظروف و تجهیزات مرتبط را از نظر وجود ترک یا شکستگی بررسی کنید.
هنگام نصب دستگاه خلأ، کمترین فشار ممکن را به تجهیزات وارد کنید.
همیشه از شیشه‌های مقاوم و استاندارد برای انجام آزمایش‌های تحت خلأ استفاده کنید.
هنگام کار با دستگاه خلأ، از محافظ چشم، دستکش و سایر تجهیزات ایمنی استفاده نمایید.
قبل از باز کردن درب دستگاه، مقدار کمی از فشار داخل آن را تخلیه کنید تا از ترکیدن ناگهانی جلوگیری شود.
نتیجه گیری
محیط‌های آزمایشگاهی، به‌خصوص آزمایشگاه‌های شیمی، علاوه بر مواد شیمیایی خطرناک، دارای ریسک‌های فیزیکی متعددی هستند. کار با تجهیزات شیشه ای، دستگاه های الکتریکی و خلأ، هر یک به‌تنهایی می‌توانند موجب حوادثی جدی شوند. رعایت نکات ایمنی و پیروی از استانداردهای مشخص، بهترین راه برای کاهش خطرات و ایجاد یک محیط آزمایشگاهی امن است. با اجرای این توصیه‌ها، می‌توان از بسیاری از آسیب‌ها و حوادث ناگوار جلوگیری کرد و عملکرد بهتری در آزمایشگاه داشت.
سوالات متداول
رایج ترین خطرات فیزیکی در آزمایشگاه‌های شیمی چیست؟
خطرات فیزیکی شامل شکستن ظروف شیشه ای، برق گرفتگی ناشی از تجهیزات الکتریکی، و ترکیدن ظروف در اثر فشار یا خلأ است.
چگونه می‌توان از خطرات کار با دستگاه خلأ جلوگیری کرد؟
با استفاده از ظروف مقاوم، بررسی تجهیزات قبل از استفاده، و تخلیه فشار قبل از باز کردن درب دستگاه.
چه اقداماتی برای کاهش خطرات ناشی از برق در آزمایشگاه باید انجام داد؟
بررسی سیم‌ها، استفاده از سیم اتصال به زمین، رعایت روش‌های صحیح قطع برق، و استفاده از کپسول‌های خاموش‌کننده مخصوص آتش سوزی های الکتریکی.
